Społeczeństwo ukraińskie walczy o przetrwanie, borykając się z ogromnym zapotrzebowaniem humanitarnym, masowymi wysiedleniami, czy przerażającymi warunkami oblężenia Mariupola. Mimo to widzi jak pilnie potrzebne zasoby wypływają z jego kraju do zagranicznych wierzycieli. 

Całkowity dług zagraniczny Ukrainy wynosi 54 miliardy dolarów. Tylko w tym roku musi ona zapłacić 7,3 miliarda dolarów w ramach spłat zadłużenia. Ponad połowa z tego należy do prywatnych pożyczkodawców, takich jak banki i fundusze hedgingowe, a większość pozostałej kwoty do multilateralnych instytucji takich jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW), Bank Światowy, czy Europejski Bank Inwestycyjny. Obecny spadek wartości ukraińskiej hrywny względem amerykańskiego dolara tylko pogłębi zadłużenie, ponieważ zagraniczne zadłużenie jest spłacane w dolarach, wywierające dodatkową presję na rząd, aby w czasie obcej inwazji, w warunkach ekstremalnych zakłóceń gospodarczych, znajdował środki na spłatę kredytów zagranicznych.

Od momentu inwazji, ukraińskie obligacje dolarowe, które zostały wyemitowane w ramach restrukturyzacji zadłużenia w 2015 roku, są sprzedawane po około 25 centów za dolara. Odzwierciedla to wysokie ryzyko niewypłacalności, ale oznacza również, że jeśli Ukraina będzie nadal spłacać swoje długi, zachodnie banki i fundusze hedgingowe mogą zarobić 300 procent.

Odpowiedzią multilateralnych instytucji było udzielanie Ukrainie jeszcze większych pożyczek. Od początku wojny MFW udzielił 1,4 miliarda funtów awaryjnej pożyczki, podczas gdy Bank Światowy dostarczył pakiet finansowy w wysokości 723 milionów dolarów, obejmujący 589 milionów dolarów pożyczek. Ten nowe pożyczki dokładają się do i tak już niemożliwych do spłacenia długów Ukrainy. 

Przede wszystkim, Ukraina nigdy nie powinna była być zobowiązana do zaciągania tych długów. Po aneksji Krymu przez Rosję i konflikcie zbrojnym w Donbasie w 2014 roku Ukraina stanęła w obliczu kryzysu gospodarczego i finansowego i została zmuszona do zaciągania kolejnych pożyczek zagranicznych od instytucji międzynarodowych. Pożyczki z MFW były powiązane z krzywdzącymi zobowiązaniami, które zmusiły Ukrainę do cięcia wydatków publicznych, prywatyzacji i liberalizacji rynku. Ta recepta nieudanych polityk jest podobna do tych znanych z wielu krajów o niższych dochodach na Globalnym Południu, gdzie MFW od dekad nakłada podobne warunki na pożyczki, wyrządzając trwałe szkody ich gospodarkom.

Organizacje społeczeństwa obywatelskiego domagają się właściwej do skali dewastacji odpowiedzi na ukraiński kryzys zadłużenia, która obejmie umorzenie długów w celu uwolnienia środków na pomoc humanitarną i zaopatrzenie medyczne, a także na przyszłą odbudowę. Ostrzegają przed rolą, jaką pożyczki MFW odegrały w restrukturyzacji gospodarki i obcięciu podstawowych usług publicznych. Ten program jest szkodliwy w najlepszych czasach, a co dopiero w czasie konfliktu zbrojnego i niestabilności.

Wezwanie do umorzenia długów w odpowiedzi na inwazję, katastrofę lub kryzys nie powinno budzić kontrowersji - powinno być automatyczną reakcją świata. Światowy ruch na rzecz sprawiedliwego zadłużenia wzywa do automatycznego oddłużenia, aby nieustające płatności długu nie przeszkadzały rządom w reagowaniu na katastrofy humanitarne i poważne wstrząsy zewnętrzne. 

Instytucje multilateralne i rządy powinny przyjąć globalny program automatycznego zawieszania płatności długów w czasie inwazji, pandemii oraz klęsk żywiołowych i klimatycznych. Po zawieszeniu oddłużania należy przeprowadzić niezależną ocenę w celu określenia poziomu restrukturyzacji i umorzenia zadłużenia wymaganego przez wszystkich wierzycieli. W miejsce sporów o zawieszenie i anulowanie długów oddzielnie dla każdej katastrofy, mechanizm umarzania długów byłby najszybszym sposobem zapewnienia natychmiastowego wsparcia.

Wsparcie finansowe dla Ukrainy powinno obejmować zarówno umorzenie długów, jak i dotacje, aby Ukraina nie musiała obsługiwać swojego obecnego zadłużenia, jednocześnie zaciągając jeszcze więcej kredytów na bardziej szkodliwych warunkach. Rząd Wielkiej Brytanii powinien wykorzystać swoje wpływy, by zmusić MFW i Bank Światowy do anulowania zadłużenia Ukrainy, aby uwolnić fundusze na natychmiastową pomoc i przyszłą odbudowę.

Gdy społeczeństwo ukraińskie walczy o przetrwanie jako państwo, umorzenie długów jest kluczowym aktem solidarności, jakiej można i należy im udzielić natychmiast.
Heidi Chow jest dyrektor wykonawczą Jubilee Debt Campaign.

Ilustracja Namita Sunil. Namita jest ilustratorką i graficzką z New Delhi.